نوشته های مشابه
خطر بازگشت یک طرح شکست‌خورده به آزمون ارشد
معاون آموزشی جدید وزارت علوم کمی پس از انتصاب در اواخر تیرماه سال جاری در یکی از نخستین گفت‌وگوهای رسانه‌ای‌اش از درخواست دانشگاه‌های بزرگ کشور برای اصلاح و تغییر شیوه پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی‌ارشد سخن گفت. خاکی صدیق، اوایل مرداد در گفت‌وگو با «مهر» با اشاره به این موضوع که دانشگاه‌های برتر خواستار تفویض اختیار در پذیرش دانشجوی کارشناسی‌ارشد به صورت آ.ت.ت هستند، خاطرنشان کرد که در جلسه معاونت آموزشی وزارت علوم با آنها، یکی از درخواست‌های معاونان آموزشی دانشگاه‌های برتر، پذیرش دانشجوی کارشناسی‌ارشد به شیوه «آ.ت.ت» بوده؛ موضوعی که بخشی از آن مربوط به سازمان سنجش و آموزش کشور می‌شود و باید درخصوص آن در شورای سنجش و پذیرش دانشجو تصمیم‌گیری شود. حالا با گذشت بیش از ۱۰ سال ازآخرین سال اجرای طرح «آ.ت.ت»، دوباره باب صحبت از آن در محافل علمی و رسانه‌ها باز شده و مخالفان و موافقان مختلف دیدگاه‌های خود را نسبت به آن بیان می‌کنند.
پذیرش به شیوه آ.ت.ت چگونه است؟
«آ.ت.ت» مخفف عبارت آزمون تشریحی تکمیلی است. این طرح به مدت سه سال از سال ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۵ همراه با کنکور کارشناسی‌ارشد اجرا شد. این طرح امکان پذیرش دانشجو به وسیله مصاحبه در برخی رشته‌های پرطرفدار یا خاص را به دانشگاهها می‌داد. در رشته‌های عادی نمره‌کل شامل ۸۰ درصد نمره آزمون و ۲۰ درصد معدل مقطع کارشناسی بود ولی در رشته‌های آ.ت.ت ۳۰ درصد نمره‌کل را امتیاز داده‌شده از سوی دانشگاه شامل می‌شد که در سال آخر به دلیل اعتراضات به ۲۰ درصد کاهش یافت. داوطلبان در رشته‌های آ.ت.ت ابتدا در کنکور شرکت کرده و سپس به میزان سه برابر ظرفیت، افراد برای بخش دوم (آزمون کتبی تشریحی، مصاحبه و بررسی سوابق) به دانشگاهها معرفی می‌شدند. مهم‌ترین نکته در این طرح اختیار عمل دانشگاهها در جذب دانشجویان معرفی‌شده بود. این طرح اجازه می‌داد دانشگاه از بین تعدادی داوطلب با توجه به سوابق علمی و تاثیر نمره آزمون دانشجویان مورد نظر خود را انتخاب کند. این طرح که در سال 1381 با هدف افزایش نقش و مشارکت دانشگاهها در پذیرش دانشجوی دوره‌های تحصیلات تکمیلی تصویب و در سال 1382 اجرا شد، نهایتا آبان‌ماه ۸۵ با اعلام معاون وقت وزارت علوم اجرای آن براساس مصوبه کمیته برنامه‌ریزی آزمون‌های تحصیلات تکمیلی در آزمون کارشناسی‌ارشد سال 1386 متوقف شد. توکلی، معاون وقت سازمان سنجش درخصوص لغو این طرح می‌گوید: «در طرح آ.ت.ت به جز نمره آزمون، سوابق علمی داوطلب و مصاحبه نیز ملاک پذیرش دانشجو در دوره تحصیلات تکمیلی محسوب می‌شد. سال ۸۴ انجام مصاحبه در پذیرش دانشجوی کارشناسی‌ارشد دانشگاهها به دلیل پاره‌ای از مشکلات حذف شد و امسال نیز پس از بررسی و کار کارشناسی به دلیل حجم بالای کار اجرایی در انجام طرح آ.ت.ت و مشکلات ایجادشده برای دانشگاهها، این طرح لغو شد. »
تغییر شیوه پذیرش نیازمند مصوبه شورای سنجش
منصور غلامی، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری به «فرهیختگان» گفت: «ما قانونی تحت‌عنوان سنجش و پذیرش داریم که در آن ظرفیت‌های مشخصی در نظر گرفته شده است. در چارچوب همین ظرفیت‌ها به دانشگاهها می‌توان اختیار داد یا تفویض کرد؛ لذا وضعیت اختیارات فعلی دانشگاهها فراتر از قانون نیست. بنابراین هر تصمیمی درخصوص تغییر روش پذیرش داوطلبان ورود به دانشگاهها ازجمله تفویض اختیارها نیازمند مصوبه شورای سنجش و پذیرش است.»
شیوه پذیرش دانشجویان ارشد در بوته نقد
تغییرات شیوه پذیرش همیشه محل نقد و انتقادهای کارشناسان فضای آموزش عالی بوده و هست؛ چه آن زمانی که در ابتدای دهه ۸۰ آ.ت.ت به تصویب رسید، چه پس از آنکه اجرایش متوقف شد و پذیرش دانشجویان به حالت قبلی برگشت و چه در روزهای اخیر که دوباره صحبت از اصلاح شیوه پذیرش بیشتر شنیده می‌شود. «فرهیختگان» در شماره امروز با دو تن از معاونان آموزشی دانشگاهها که نظرات متفاوتی نسبت به اجرای این طرح دارند، گفت‌وگو کرده که در ادامه می‌خوانید.
عدالت آموزشی با اجرای آ.ت.ت برقرار نمی‌شود
امیر احمری‌نژاد، معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام(ره)
در وهله اول باید توجه کرد که زیرساخت لازم برای اجرای چنین طرح‌هایی و تغییر مدل پذیرش دانشجویان کارشناسی‌ارشد فراهم شده است یا خیر. نمونه همین مساله در فضای دکتری درحال پیاده‌سازی است، نمونه آن سال گذشته بود که موضوع دکتری در دانشگاه آزاد اسلامی به صورت غیرمتمرکز اجرا شد و یک فرد امتیاز این را داشت که در واحدهای مختلفی پذیرش شود، در هر یک از این واحدها مصاحبه می‌شد و هرکدام نمره‌ای به او می‌دادند که نکته اصلی در تفاوت سطح نمرات داوطلبان بود. همین باعث شد امسال مصاحبه‌ها به شکل متمرکز در واحد علوم‌وتحقیقات برگزار شود. این مسائل حالا در پذیرش کارشناسی‌ارشد به وجود خواهد آمد و فضا را از حالت رقابتی خارج خواهد کرد. جنبه راستی‌آزمایی چنین طرحی چگونه تامین خواهد شد؟
متاسفانه در دانشگاه‌های مطرح دولتی فضایی وجود داشت که به دانشجویان خودشان نمره بیشتری در مصاحبه می‌دادند، برای بنده هم پیش آمده بود؛ زمانی که در کنکور دکتری در دانشگاه علم و صنعت قبول شدم، در مرحله مصاحبه با توجیه اینکه مقطع کارشناسی را در دانشگاه آزاد اسلامی تحصیل کرده‌ام، نوع دیگری به موضوع نگاه کردند. همیشه در این دانشگاهها، امتیازات خاصی برای دانشجویان خودشان قائل می‌شوند، این باعث می‌شود عدالت آموزشی برقرار نشود و از سوی دیگر کنترل‌ها و نظارت‌ها روی امتیازات و مبنای داوری دشوار شود. به طریقی می‌خواهند دانشجوی خودشان را جذب کنند، درحالی که می‌بینیم دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی در برخی رشته‌ها توانمندی بیشتری از خود نشان می‌دهند و در برهه‌های مختلف قبولی بالایی هم در دانشگاه‌های سراسری سطح یک داشته‌اند. اجرای چنین طرحی جلوی ورود چنین استعدادهایی را به دانشگاه‌های دولتی برتر کشور می‌گیرد و طبیعی است بنده هم موافق این طرح نباشم. پیش‌تر هم تجربه این موضوع را داشته‌ایم، فضایی که رقابت را از بین می‌برد. جلوی ورود دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی را می‌گرفتند و طبیعتا در فضای مصاحبه می‌توان این نگاه را اعمال کرد. می‌توان حدنصاب‌هایی را با توجه به تراز، رتبه، گروه و دانشگاه در نظر گرفت. در نظر بگیرید که گروه برق یکی از دانشگاهها به‌عنوان یک برند برای آن دانشگاه شناخته می‌شود، بنابراین نمی‌شود صرفا تک‌بعدی یا مثلا دانشگاهی به این مساله نگاه کرد.
باید براساس میزان خروجی‌ها و شاخص‌های مختلف نظیر عملکرد پژوهشی معیارها را اعمال کرد و کمینه‌ای در نظر گرفت تا درصورت کسب امتیاز مشخصی دانشجو وارد فاز رقابتی برای ورود به دانشگاه شود. به نظر من اگر بخواهیم چنین طرح‌هایی را پیاده کنیم، بهترین حالت این است که حدنصابی در نظر گرفته شود برای کل داوطلبان یک گروه آزمایشی و پس از آن با توجه به نمرات آزمون اولویت‌‌ها مشخص شود؛ اما در مجموع موافق مصاحبه نیستم، چراکه پیش‌تر هم تجربه کرده‌ایم و می‌دانیم با چنین مدلی در حق مجموعه دانشگاه آزاد اسلامی کم‌لطفی می‌شود.
زمان اجرای آ.ت.ت برخی مشکلات پذیرش دانشجویان ارشد وجود نداشت
سیدمحمدحسین کریمیان، معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه امیرکبیر
ابتدا باید توجه داشت هر طرحی که ادامه پیدا نکرد دلیلی بر عدم‌موفق بودن آن نیست. در دوره تحصیلات تکمیلی، اصولا بخش تحقیق، بخش اصلی تحصیل است- در دوره دکتری سنگین‌تر و در دوره ارشد کمی کمتر- دانشگاهها یعنی سیستمی که می‌خواهد تحقیقات را پیش ببرد، باید در انتخاب دانشجو سهم داشته باشد. در دوره کارشناسی که ملاک ورود به دانشگاه کنکور در نظر گرفته شده، ما با حجم وسیعی از دانشجویان مواجه هستیم که در یک طیف از قوی تا ضعیف توزیع شده‌اند. این افراد انگیزه ادامه‌تحصیل مشخصی دارند، یعنی تکلیف‌شان روشن است؛ دیپلم را گرفته و حالا تصمیم گرفته‌اند تحصیلات خود را تا مقطع لیسانس ادامه دهند. دوره کارشناسی‌ارشد که تا حدودی هم متفاوت با دکتری است، مقطعی انتخابی است که حساسیت چندانی برای ادامه کار و زندگی ندارد و می‌توان به آن عنوان «دلخواه» را اطلاق کرد. پس نوع انتخاب باید جوری باشد که هدف خاصی را مدنظر داشته باشد، کسانی که می‌خواهند دوره خاصی ببینند و محقق شوند وارد این مقطع می‌شوند، نه اینکه فقط برای فرار از سربازی یا عقب‌انداختن زمان مواجهه با مشکل کار و اشتغال به فکر استفاده از دوره ارشد بیفتند؛ وضعیت فعلی در پذیرش دانشجوی ارشد همین‌گونه است.
امتحانی که الان از دانشجویان گرفته می‌شود، عمومی است. اگر شما همین الان به سازمان سنجش مراجعه کنید، چون در این امتحان فقط ظرفیت‌های خالی را با افراد پر می‌کنند، از یک حدی به بعد نفراتی وارد دوره کارشناسی‌ارشد می‌شوند که نمره صفر و منفی دارند. ایراد ما اینجاست که در دوره ارشد خط نمی‌کشیم؛ اینکه دانشجوی خوب، متوسط و ضعیف تا حد مشخصی اجازه ورود داشته باشد. مثلا اگر دانشجو مجموع نمره و ترازش از نمره مشخصی کمتر شود، با وجود صندلی خالی، صلاحیت علمی گذراندن این دوره را ندارد. ما هم چنین چیزی در کارشناسی‌ارشد نداریم و در شرایط فعلی گاهی اوقات صندلی‌های خالی با نمرات منفی حتی تکمیل می‌شود.
بنده هم از نظر معاون وزیر علوم دفاع می‌کنم و توصیه ما این است که در جذب کارشناسی‌ارشد حتی اگر حالت مصاحبه را که حالت خوبی است، اجرا نمی‌کنند؛ لااقل در یک‌سری از دانشگاهها – در کمترین حالت- ترازی را تعیین کنند. همین وضعیت در دکتری تا حدی وجود دارد، در این دوره پس از آزمون از دانشگاهها ترازی را می‌خواهند که پس از اعلام تراز از سمت ما، نتایج مشخص می‌شود که این روش از فضای فعلی پذیرش در مقطع ارشد خیلی بهتر است؛ البته اگر آن را هم خراب نکنند!
زمانی که دانشجویان را در کارشناسی‌ارشد فیلتر و رده‌بندی می‌کردیم، شرایط بهتر بود. بودجه دانشگاهها از کجا تامین می‌شود؟ دولت و مالیات و پول نفت همین مردم بودجه دانشگاهها را تامین می‌کنند. زمانی هزینه آموزش و تحصیل توسط خود فرد پرداخت می‌شود اما وقتی دولت این هزینه را پرداخت می‌کند طبیعی است که این هزینه خرج دانشجویی شود که توانایی دارد. حتی در دانشگاه آزاد اسلامی هم درجه‌بندی وجود دارد، مثلا دانشجویانی که می‌توانند در واحد علوم و تحقیقات تحصیل کنند با توجه به بالا بودن سطح علمی این واحد، محدود هستند. به نظر من باید شرایط اصلاح شود و به‌طور کلی زمانی که آ.ت.ت بود این مشکلات وجود نداشت.
موضوع دیگری که در حوزه کارشناسی‌ارشد وجود دارد، دوره‌های مجازی این مقطع است. از زمانی که کنکور ورودی این دوره‌ها به سازمان سنجش رفت و عمومی شد، تقریبا ۸۰درصد ظرفیت‌ها حذف شد و دیگر در این حالت دانشجو نمی‌گیرند. دانشگاه امیرکبیر حدود سه تا چهار دانشجو به همین شیوه داشت. کنکور ارشد دوره مجازی وقتی زیرنظر سازمان سنجش و توسط دانشگاه برگزار می‌شد، متقاضیان در آزمون تخصصی شرکت می‌کردند و پذیرش می‌شدند. از زمانی که پذیرش آن به کنکور سپرده شد، با افت مواجه شد و کسانی که براساس حرفه‌شان می‌خواستند تخصص بگیرند، نتوانستند قبول شوند، بنابراین هم کیفیت کاهش پیدا کرد و هم به خاطر تعداد کم، تقریبا تعطیل شد. این دوره‌های مجازی را می‌توان به‌عنوان یکی از راهکارها در کنار تغییر شیوه عنوان کرد به شرطی که آزمون ورودی در اختیار دانشگاه باشد.
صحبت‌هایی که در رابطه با اعمال‌سلیقه دانشگاهها در پذیرش دوره دکتری مطرح می‌شود، در حد حرف است، این حرف باید تبدیل به آمار شود. دانشجویانی که در دوره کارشناسی و در پنج دانشگاه فنی تهران -که در یک رده مشغول فعالیت هستند – یعنی تهران، شریف، امیرکبیر، خواجه‌نصیر و علم و صنعت تحصیل کرده‌اند در دانشگاه‌های دیگر به راحتی پذیرش می‌شوند. اگر دانشجوی خوبی از دانشگاه تهران بیاید چرا نباید آن را جذب نکرد. ممکن است بگویید این پنج دانشگاه فقط از خودشان دانشجو می‌گیرند؛ معلوم است دانشجویی از این دانشگاهها که نسبت به دانشجوی سیستان و بلوچستان بهتر امتحان می‌دهد به راحتی پذیرفته می‌شود. اما اینکه بگوییم ما دانشجوی ضعیف خود را ترجیح می‌دهیم، درست نیست؛ چراکه تولید علمی ما کم می‌شود و روی رتبه علمی‌مان تاثیر می‌گذارد. به خاطر همین توجه به آمارها نشان می‌دهد این‌گونه صحبت‌ها سندی ندارد.